Opracowanie to pokazuje jak w prosty sposób sprawdzić silnik wentylatora chłodnicy oraz jak naprawić jego typową usterkę.

Zanim zdecydujesz się na wymianę bądź naprawę wentylatora warto odpowiedzieć na kilka podstawowych pytań.

FAQ

1. Kiedy wentylator powinien się kręcić?

Po uruchomieniu silnika i włączeniu automatycznej klimatyzacji. W silnikach Diesel'a wentylator powinien kręcić się również przy wyłączonym silniku (samo włączenie klimatyzacji uruchamia wentylator). Włączenie wentylatora uzależnione jest jednak od temperatury zewnętrznej i nastawień modułu klimatyzacji.

Przykład 1: na zewnątrz jest temperatura 10 st.C, na module klimatyzacji ustawiamy 25 st.C - wentylator nie kręci się.
Przykład 2: na zewnątrz jest temperatura 10 st.C, na module klimatyzacji ustawiamy 19 st.C - wentylator kręci się (podane wartości temperatury nie mają nic wspólnego z rzeczywistością - obrazują tylko "logikę działania" wentylatora).

Różnica temperatur - która powoduje uruchomienie wentylatora nie jest stała. Dla temperatur zewnętrznych niższych różnica ta będzie rosła. Aby więc sprawdzić czy nasz wentylator jest sprawny należy na panelu klimatyzacji ustawić temperaturę minimalną ("Lo") lub wcisnąć przycisk odparowania szyb - spowoduje to uruchomienie wentylatora niezależnie od warunków zewnętrznych.

2. Jakie są objawy uszkodzenia wentylatora?

Niska wydajność klimatyzacji podczas postoju samochodu oraz możliwość przegrzewania silnika.
W moim przypadku objaw przegrzewania silnika nie występował, natomiast podczas jazdy w korku lub postoju - z otworów wentylacyjnych wylatywało ciepłe powietrze przy włączonej klimatyzacji. Podczas normalnej jazdy klimatyzacja działała poprawnie.

3. Czy można jeździć samochodem z uszkodzonym wentylatorem?

Teoretycznie można, ale:
a) należy szczególnie zwracać uwagę na wskazówkę temperatury silnika,
b) podczas postoju auta lub jazdy w korku ciśnienie w układzie klimatyzacji znacznie rośnie, co może spowodować uszkodzenie układu (są tu wprawdzie elementy zabezpieczające, ale ja do końca im nie ufam). Bezpieczniej jest, w takich sytuacjach, włączać tryb "ECON" na panelu klimatyzacji co spowoduje wyłączenie kompresora klimatyzacji.
c) jazda z uszkodzonym wentylatorem może spowodować uszkodzenie komutatora w silniku wentylatora (szczegóły dalej), więc jeśli będziemy chcieli taki silnik naprawić czeka nas więcej pracy.

4. Czy każdym R75 zamontowany jest taki sam silnik wentylatora?

W R 75 montowano dwa rodzaje silników wentylatora w zależności od wersji silnikowej samochodu: w R75 z silnikiem K1,8 montowano inne silniki wentylatora niż w R75 z silnikiem Diesla i KV6 (w tych dwóch ostatnich silnik wentylatora jest taki sam).

5. W jaki sposób odbywa się sterowanie wentylatorem?

Napięcia do wentylatora podawane jest przez przekaźnik RELAY 5 i bezpiecznik FUSE 4 (15A) w komorze silnika. We wszystkich wersjach silnikowych pracą wentylatora steruje komputer silnika (moduł ECM). Sterowanie odbywa się przez przekaźniki umieszczone przy wentylatorze. W R75 z silnikiem K1,8 - wentylator ma dwie prędkości obrotowe. Moduł ECM steruje pracą dwóch przekaźników, które podają napięcie na określone szczotki silnika wentylatora.

W R75 z silnikiem KV6 oraz Diesla - wentylator ma trzy prędkości obrotowe. Moduł ECM steruje pracą trzech przekaźników w sposób bezpośredni (KV6) lub pośredni (Diesel). Sterowanie pośrednie to modulator PWM w module ECM i demodulator sterujący pracą przekaźników przy wentylatorze.

Uwaga 1: Schematy elektryczne w RAVE niestety odbiegają od rzeczywistości. Przekaźnik od trzeciego/najwyższego biegu wentylatora nie podaje napięcia na odpowiednie szczotki silnika, ale załącza tam masę (a więc masa pojawia się już na kolejnych szczotkach). Tłumaczy to fakt, dlaczego większość uszkodzonych silników pracuje na najwyższym biegu, a nie kręci się na średnich i niskich prędkościach (szczotka z masą dla tych biegów ulega wczesnemu wytarciu).

Uwaga 2: W nowszych samochodach z silnikami KV6 i Diesel (prawdopodobnie od roku 2003) instalacja elektryczna wentylatora została zmodyfikowana. Wprowadzono rezystor dużej mocy i zredukowano ilość przekaźników do dwóch. Nowa instalacja zapewnia dwie prędkości obrotowe silnika i zdecydowanie wydłuża żywotność silnika. Elementem, który najczęściej ulega tutaj zużyciu jest właśnie rezystor, do którego dostęp jest zdecydowanie prostszy niż do silnika wentylatora. Koszt rezystora jest również wielokrotnie tańszy od nowego silnika. Niestety nie posiadam informacji, czy silnik w tej wersji jest taki sam jak w wersjach starszych.

6. Co zrobić, gdy wentylator nie kręci się?

Sprawdź najpierw przekaźnik RELAY 5 i bezpiecznik FUSE 4 (15A) w komorze silnika. W sytuacji gdy nie są uszkodzone masz do wyboru 3 możliwości:

a) jechać do serwisu, wymienić silnik wentylatora na nowy i zostawić tam mnóstwo pieniędzy (koszt ok. 2500 PLN),
b) kupić używany silnik wentylatora i zamontować samemu lub w zaprzyjaźnionym warsztacie (koszt ok. 1000 PLN),
c) zastosować się do dalszej części tego opracowania (cena ok. 15 PLN)

NAPRAWA SILNIKA WENTYLATORA

1. Odłączenie akumulatora

2. Demontaż zderzaka

Rysunek przedstawia tylko prawą połowę zderzaka - mocowanie lewej części jest rozmieszczone symetrycznie w stosunku do części widocznej na zdjęciu.

Odkręcamy:
- od góry 9 wkrętów (na zdjęciu kolor zielony),
- z boku po 1 wkręcie z każdej strony (kolor czerwony),
- od dołu po 3 wkręty z każdej strony mocujące trójkąt nadkola oraz 4 wkręty mocujące osłonę dolną silnika (kolor niebieski) - osłonę należy zabezpieczyć przed osunięciem (ja podparłem trzema cegłami z każdej strony),

Odpinamy:
- po jednym małym zatrzasku z każdej strony (kolor pomarańczowy) lekko przesuwając zderzak do przodu (na zdjęciu widok rozpiętego zatrzasku od strony komory silnika)
- po jednym zestawie dużych zatrzasków z każdej strony (wzdłuż krawędzi zaznaczonej kolorem fioletowym) mocno odciągając koniec zderzaka na bok (jak pokazują strzałki).
Odpinamy wtyczkę przewodu kierunkowskazów, halogenów i czujnika temperatury zewnętrznej (Rysunek 2 - kolor zielony) i odstawiamy zderzak w bezpieczne miejsce.

3. Demontaż belki przedniej i chłodnicy układu wspomagania

Odkręcamy belkę przednią: 4 śruby i 1 nakrętka z każdej strony belki (kolor niebieski).
Odkręcamy rurkę układu wspomagania (chłodnica) - po jednej śrubie z każdej strony (kolor czerwony), odpinamy od niej czujnik temperatury webasto (kolor żółty) i odsuwamy na bok (nie odpinamy przewodów).

4. Demontaż świateł i pasa przedniego

Odkręcamy lampy przednie: 4 śruby przy każdej lampie (kolor zielony), odpinamy złącza elektryczne i odkładamy lampy w bezpieczne miejsce.
Z lewej strony auta odkręcamy śrubę mocującą rurkę klimatyzacji do pasa przedniego, a z prawej strony (symetrycznie) - śrubę mocującą skrzynkę bezpieczników (kolor niebieski).
Odkręcamy 2 śruby (torx) mocujące osłonę chłodnicy do pasa przedniego (kolor czerwony). Niestety w moim przypadku śrub torx nie udało mi się odkręcić - w jednej "padł" łepek śruby, w drugiej nie wytrzymał klucz, więc zmuszony byłem je rozwiercić.
Odpinamy mocowanie linek zamka osłony silnika (klapy) - czarny plastik zamocowany na wcisk przy skrzynce bezpieczników.
Odpinamy złącze elektryczne od czujnika temperatury zewnętrznej Webasto i klaksonu - z lewej strony auta, przy zbiorniczku na płyn spryskiwaczy.
Odkręcamy 3 śruby mocujące wlot powietrza - w centralnej części pasa przedniego, nad wentylatorem (w moim aucie brakuje tego wlotu więc na rysunku nie widać).
Odkręcamy 2 śruby mocujące pas przedni (kolor żółty) i odstawiamy go na bok (najlepiej oprzeć o osłonięte np. kocem auto, bo linki zamka "klapy" są bardzo krótkie i nie pozwalają na dalsze odsunięcie).

5. Demontaż wentylatora

Odpinamy śmigło wentylatora: blokując kluczem (nr 15) śrubę w osi śmigła przekręcamy śmigło ZGODNIE Z RUCHEM WSKAZÓWEK ZEGARA. Obrót o kąt ok. 30 stopni powoduję odpięcie zatrzasków (nie ma tam żadnego gwintu).
Odkręcamy 5 śrub mocujących osłonę chłodnicy (kolor zielony). Śruba górna mocuje zbiorniczek wyrównawczy układu chłodzenia do osłony chłodnicy.
Zdejmujemy z prawego trzpienia osłonę (podnosząc do góry) i pociągamy do siebie (tak jakbyśmy otwierali drzwi) - na rysunku kolorem niebieskim zaznaczono trzpień. Powstała w ten sposób przestrzeń (kolor czerwony) pomiędzy osłoną chłodnicy i chłodnicą powinna - według konstruktorów auta - wystarczyć na odkręcenie silnika wentylatora (3 śruby torx). W moim przypadku śruby były ponownie nieugięte, więc musiałem uszkodzić delikatnie osłonę w dwóch miejscach i całą zdjąłem z chłodnicy.

6. Sprawdzenie przekaźników układu sterującego i silnika

Przekaźniki zamontowane są "na wcisk" w zaciski na płytce drukowanej. Należy więc wyjąć płytkę (plastikowe zatrzaski) i sprawdzić przekaźniki - podłączając odpowiednie końcówki do akumulatora i sprawdzając styki wyjściowe.
Po wyjęciu płytki drukowanej możemy w prosty sposób sprawdzić silnik. Szukamy czarnego przewodu, który biegnie z silnika do układu sterującego i podłączamy do niego "-" (masę). Teraz po kolei podłączamy "+" akumulatora na jeden z pozostałych trzech przewodów biegnących z silnika do układu sterującego - jeśli silnik będzie kręcił to wszystko OK. Jak nie - trzeba wymienić lub naprawić.

7. Demontaż silnika

Osłona silnika przymocowana jest do korpusu metodą "młotka i przecinaka". W otwory osłony wpasowane są fragmenty korpusu i całość potraktowana wyżej wspomnianymi narzędziami tak, że każdy wystający element korpusu został rozbity na dwa elementy, które rozsunęły się względem siebie wzdłuż i w poprzek, blokując tym samym osłonę (kolor zielony).

Aby zdemontować osłonę należy:
- zlikwidować rozsunięcie poprzeczne - przy pomocy młotka i przecinaka (tępego) każdą taką parę elementów ustawić wzdłuż otworu korpusu,
- wywiercić małe otwory w osłonie (np. wiertło nr 3) przy każdej parze elementów tak, aby wydłużyć otwór osłony, umożliwiając tym samym rozmontowanie silnika (kolor niebieski).

Teraz bez problemu możemy zdjąć osłonę silnika z korpusu, uważając aby nie pogubić sprężynek od szczotek.

8. Naprawa silnika

W większości przypadków usterka silnika polega na wytarciu szczotki połączonej z masą. Wystarczy więc poszukać w sklepie motoryzacyjnym szczotek od rozruszników (szczotki od silników są grafitowe, a więc miękkie i szybko uległyby wytarciu) w podobnym rozmiarze, następnie podszlifować je pilnikiem do metalu i całość zamontować wewnątrz silnika.
W przypadku, gdy nasz silnik pracował na najwyższej prędkości obrotowej, a my zwlekaliśmy z jego naprawą mogło dojść do uszkodzenia komutatora. Sprężynka od brakującej szczotki mogła uszkodzić komutator, przecierając jego elementy cierne - "blaszki" (kolor niebieski). W moim przypadku górna część "blaszek" nie miała połączenia elektrycznego z częścią dolną, co spowodowało szybkie zużycie nowo zamontowanych szczotek tylko w części dolnej. Po tygodniu szczotka od masy przywierała do komutatora tylko w części górnej (nie połączonej z uzwojeniem wirnika), a więc silnik musiałem ponownie demontować. Zregenerowałem komutator wlutowując na stare blaszek nowe - z odpowiednio powycinanej i zeszlifowanej blachy miedzianej grubości 1mm. Taki komutator powinien przetrwać wiele pokoleń szczotek.
Aby w przyszłości nie borykać się z problemem rozbiórki silnika zmieniłem mocowanie osłony z korpusem.

Nawierciłem małe otwory w wypustach korpusu (kolor zielony), przez które - po nałożeniu osłony - przeciągnąłem drut stalowy (kolor niebieski) i zacisnąłem kombinerkami. Całość jest bardzo stabilna, a ponieważ na osłonę nie działają duże siły - takie mocowanie powinno w zupełności wystarczyć.
Mocowanie śmigła wentylatora do wirnika opiera się na plastikowych zatrzaskach, dlatego RAVE sugeruje po zmianie silnika wentylatora wymienić również śmigło. Ja postanowiłem oszczędzić kolejne złotówki (ok. 300 PLN) i nawierciłem otwory w elementach wirnika i następnie je nagwintowałem (kolor czerwony). Śmigło - oprócz zatrzasków - jest teraz przytrzymywane przez trzy śruby M3 i nie stanowi już ewentualnego zagrożenia dla chłodnicy.
Zmontowany silnik można sprawdzić omomierzem (badając rezystancję między przewodem czarnym i każdym następnym, jednocześnie obracając wirnik). Dla każdego położenia wirnika rezystancja ta powinna być bardzo mała - można przyjąć, że powinno być zwarcie między badanymi przewodami.
Można również sprawdzić silnik podłączając go bezpośrednio do akumulatora.

9. Montaż wentylatora i pozostałych elementów

Pozostał nam tylko montaż wszystkiego w odwrotnej kolejności i radość z kręcącego się wiatraka oraz zaoszczędzonych pieniędzy w kieszeni.

UWAGA!

Wszelkie przedstawione powyżej czynności wykonujesz na własne ryzyko. Autor nie ponosi żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody powstałe w wyniku zastosowania się do powyższych porad.

Autor: Marian_K